Nagrywanie rozmów - możliwość użycia dowodu z nagrań w procesie ...

Problematyka ochrony szerokiego katalogu dóbr osobistych regulowana jest przepisami Kodeksu cywilnego, w szczególności wskazać należy na przepisy art. 23 i 24 KC.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga termin dobra osobiste człowieka, którym ustawodawca posługuje się w przepisach art. 23 i 24 KC. Zgodnie z klasyczną już definicją tego pojęcia, zaproponowaną przez przedstawiciela doktryny, termin dobra osobiste człowieka należy rozumieć jako: „uznane przez system prawny wartości obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie, co stanowi przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej” oraz „Są to dobra nieodłącznie związane z człowiekiem i to bez względu na stan jego psychiki i stopień wrażliwości” (por. prof. Z. Radwański - Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2005, str. 160-161). Przepisy Kodeksu cywilnego zawierają w art. 23 KC jedynie przykładowy katalog dóbr osobistych człowieka. Wprost wymienione zostały dobra osobiste takie jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Pamiętać jednak należy, iż zarówno judykatura, jak i doktryna prawa cywilnego dokonują niejednokrotnie twórczej wykładni terminów zawartych w art. 23 KC, wciąż poszerzając katalog wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie, które zakwalifikować możemy jako dobra osobiste człowieka.

Szczególnie interesujące, w kontekście niewymienionych wprost w KC dóbr osobistych, wydaje się orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 1999 roku (sygn. akt I ACa 380/99), w którym uznano za dobra osobiste swobodę wypowiedzi, wybór rozmówcy i tajemnicę rozmowy, a także stwierdzono, iż gromadzenie materiału dowodowego w procesie i prezentowanie go przez strony nie powinno odbywać się z naruszeniem zasad współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyżej wskazany wyrok stwierdzający naruszenie dóbr osobistych, gdyż strona pozwana dokonywała utrwalania na taśmie magnetofonowej prywatnych rozmów powódki, bez wiedzy i zgody nagrywanego, za pomocą urządzenia podsłuchowego umieszczonego pod blatem stołu, aby następnie wykorzystać te nagrania w swoim procesie rozwodowym. W treści uzasadnienia wyroku Sąd stwierdził, iż ochroną przepisu art. 23 KC objęte jest także, oprócz wprost w nim wymienionych dóbr osobistych, prawo do swobody wypowiedzi, wyboru rozmówcy i tajemnicy rozmowy. Innymi słowy, na podstawie wyżej wskazanego orzeczenia, można przyjąć pogląd, iż nie jest, co do zasady, dopuszczalne dokonywanie nagrywania (np. za pomocą dyktafonu lub innych urządzeń elektronicznych) osób trzecich, bez ich wiedzy i wyraźnej zgody. Postępowanie wbrew powyższym regułom naraża osobę dokonującą takich nagrań na odpowiedzialność cywilną w tytułu naruszenia dóbr osobistych. Pamiętać jednak należy, iż orzeczenia Sądów nie stanowią prawa powszechnie obowiązującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niemniej jednak stanowią istotną wskazówkę dla innych Sądów rozpoznających podobne sprawy. Wspomnieć także należy, iż przepis art. 24 KC zawiera domniemanie bezprawności czynu naruszającego dobra osobiste. Uchylenie takiej bezprawności może nastąpić tylko w wypadku uzyskania zgody uprawnionego lub działania na podstawie przepisu lub w wykonaniu innego prawa podmiotowego.

Należy także pamiętać, iż materiał dowodowy uzyskany w powyższy sposób może zostać zakwestionowany przez Sąd przeprowadzający postępowanie dowodowe, gdyż prawo do obrony w procesie sądowym nie może uzasadniać działania podstępnego, oszukańczego, które niewątpliwie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd w uzasadnieniu wskazał także, iż dokonywanie potajemnego nagrywania innych osób jest powszechnie nieakceptowane w społeczeństwie i stanowi działanie zasługujące na dezaprobatę. Podnieść także należy, iż dobra osobiste w postaci swobody wypowiedzi, wyboru rozmówcy i tajemnicy rozmowy są ściśle powiązane z innym dobrem osobistym tzn. sferą prywatności człowieka, która powszechnie uznawana jest za wartość szczególnie cenioną. Do naruszenia prywatności może prowadzić działanie innych osób, godzące w spokój psychiczny człowieka, a przejawiające się w podsłuchiwaniu, śledzeniu filmowania, nagrywaniu wypowiedzi. (por. prof. Z. Radwański - Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2005, str. 169). Trzeba także pamiętać, iż bezprawne naruszenie lub chociażby tylko zagrożenie dobrom osobistym innego człowieka uprawnia pokrzywdzonego do skorzystania z szeregu powództw przewidzianych w przepisach prawa cywilnego. Wskazać należy na możliwość żądania na drodze sądowej zaniechania działań, które zagrażają dobrom osobistym lub je naruszają. Można zażądać także usunięcia skutków naruszenia, a także zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty na cel społeczny.

Rafał Malarz.
Kancelaria Radcy Prawnego "Nowosielski i Syn".